"یاقوت کویر" ، نگینی درخشان در رکاب شهر قم

باسمه تعالی

 

"مهندس فراهانی" یک کاشف معدن است که کارشناسی اش را در رشته زمین­ شناسی گرفته و چند پروژه اکتشافی در خارج از ایران کار کرده است.

"یاقوت کویر" هم نام شرکت اوست که در سال 1391 از یک دفتر کوچک شروع  شده اما الان در یک ساختمان سه طبقه مستقر است که قبلا منزل مسکونی مهندس فراهانی بوده است.

طبقه همکف،  یک موزه سنگ­ شناسی است که باید آن را تنها موزه خصوصی سنگ­ شناسی _که در سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور ثبت شده است_  دانست. در این موزه ، ده ها سنگ از حدود 80 نوع کانی معدنی نمایش داده شده و بازدید از آن در طول سال، برای همه آزاد و رایگان است . مهندس می گوید تا به حال چند هزار نفر نیز از موزه اش بازدید کرده­ اند که بعضی هایشان مسئول مملکتی و معاون وزیر و استاندار بوده اند و بعضی ها هم دانش­ آموز و دانشجو و....

دیدن این همه سنگ در کنار هم- مخصوصا که بعضی هایشان شگفت انگیز باشند- واقعا جالب است. وسط موزه، یک سنگ بزرگ قاب گرفته شده که مهندس فراهانی آن را بزرگترین سنگ عقیق دنیا معرفی می کند!

یکی از گزارش های عجیب مهندس فراهانی از اوضاع سنگ کشور مربوط به سرمایه گذارانی است که فقط به درآمد از طریق واسطه­ گری و خام­ فروشی فکر می کنند. او سنگ زیبایی را نشان می دهد که هر یک تن از آن دو تا پنج میلیون تومان به ترکیه فروخته می­شود تا از آنجا به نام این کشور به بقیه دنیا صادر شود در حالیکه یک مجسمه ساخته­ شده از همان سنگ با وزن کمتر از نیم کیلو در موزه هست که قیمتش سه میلیون تومان است! جالب است که این مجسمه در ایران ساخته شده است.

کارگاه، طبقه پایین موزه است. قبل از ورود به سالن اصلی آن، باید از کنار انبار رد شد. سنگ­های قیمتی و نیمه­ قیمتی از معادن مختلف سراسر کشور و حتی خارج از کشور، اینجا جمع شده اند. قیافه سنگ های خام طوری است که اگر آنها را بیرون از کارگاه ببینید حدس هم نمی زنید که زینتی و گران­قیمت باشند.

یاقوت کویر، زنجیره ی کاملی دارد. از استخراج معدن _ و حتی گاهی اکتشاف_ گرفته تا تبدیل و نشستن یک تکه سنگ کوچک بر انگشتر!

سنگ­های یشم چینی از موارد قابل توجه در این انبارند. اینجا هم سنگ چینی پیدا می شود با این تفاوت که به گفته ی مهندس فراهانی، یشم چینی بهترین کیفیت را در سراسر جهان دارد!

او می گوید به جای آن که سنگ خام را با کمترین قیمت صادر کنیم باید سنگ خام را از کشورهای دیگر وارد کنیم و بعد از فرآوری، آن را به بالاترین سطح ارزش افزوده برسانیم.

جالب ترین سنگ ایرانی انبار هم، سنگ عقیق قم است؛عقیقی سفید!

مهندس فراهانی طوری درباره­ ی این سنگ حرف می زند که انگار جانش به آن بسته باشد. وقتی انگشتر خودش را که سنگش عقیق سفید قمی است نشان می­دهد برق شادی و اشتیاق در چشم­هایش پیداست. البته دو حسرت آزاردهنده هم در این رابطه دارد. اولی مربوط به روزی است که عقیق قم را به یکی از مسئولان بلندپایه معرفی کرده و او با بی اعتمادی گفته قم و عقیق!؟

حسرت دوم هم مربوط به تولیدکننده­ هایی است که عقیق را رنگ می­کنند. سنگ سفید را در رنگ می خوابانند، و بعد چندین بار توی فر مایکروویو میگذارند تا درخشان و رنگی شود. این رنگ ها علیرغم جذابیت ظاهری، غیر طبیعی و تقلبی است. جالب است که سنگ عقیق قم به خاطر سفیدی، خاصیت رنگ­ پذیری خوبی دارد و یکی از بهترین گزینه ها برای این نوع کلاهبرداری­ ها است.

تقلب سنگی، راه های دیگری هم دارد. عقیق چینی یکی از آنهاست که در بازار به وفور پیدا می شود. آزمایشهای واقعی نشان می­دهد که این عقیق های ارزان از پلاستیک، رزین، پلیمر، شیشه و مواد مصنوعی مشابه تشکیل شده اند و اصلا شباهتی به سنگ هم ندارند!

اما اینجا کارگاه تولید سنگ های واقعی و غیر تقلبی در سه سالن مستقر است. در یکی از آن­ها، رکاب انگشتر و سایر وسایل زینتی از جنس نقره اعلا ساخته می شوند. اول ریخته­ گری، بعد اره کشی ، ظریف کاری و نصب نگین و دست آخر پرداخت روی آنها انجام می­شود.

 

 

سالن بعدی، سالن تراش­کاری و پرداخت سنگ است. سنگ ­های بد قیافه انبار در این کارگاه به شکل­ های مختلف، تراش و صیقل داده می­شوند.

در این سالن ، انواع نگین در اندازه ­های مختلف، گردن­بند، دست­بند، مجسمه و... می سازند. حتی ضایعات و خرده ­سنگ­های جذاب و درخشان هم با دستگاهی به نام تامبلر صیقل داده می شوند تا برای ساخت دست­بند و گردن­بند ارزان­قیمت، استفاده شوند.

کارگاه سوم، سالن حساس ­تر و دقیق­تری است. در این کارگاه، اصطلاحا تراش فست انجام می­شود که در مقایسه با تراش معمولی دقت بیشتری دارد و با آن می­توان زوایای ظریفی روی سنگ­ های زینتی ایجاد کرد. دقت این تراش تا اندازه ای است که بعضی از زوایایش را با چشم غیر مسلح نمی شود دید و باید از ذره­ بین و عینک­ های مخصوص استفاده کرد.

ارزش افزوده سنگ­ هایی که در این کارگاه تراش می­ خورند فوق­ العاده بالا و تجهیزات مورد استفاده برای این ظرافت ها هم حسابی حساس هستند. انگار چند روز پیش، یکی از دستگاه­ها فقط 0.1 میلیمتر خطا پیدا می کند اما تا وقتی که اشکالش رفع نشده به خاطر همان 0.1 میلیمتر از خط تولید خارجش می کنند.

ماشین­ آلات آمریکایی این کارگاه یکی دیگر از حسرت های مهندس فراهانی است که تلاش هایش برای متقاعد کردن اساتید و شرکتهای ایرانی به ساخت ماشینهای اینچنینی بی نتیجه مانده است.

البته "یاقوت کویر" بعضی از دستگاه­­های مورد نیازش را در همین کارگاه طراحی کرده و ساخته است. اما انگار کار اصلی با دستگاه راه نمی افتد و کاملا مبتنی بر دقت و تجربه استادکارهای ظریف کار است. به همین خاطر، طبق قوانین کارگاه هر نفر در روز نیم شیفت کار می­ کند تا کار مداوم موجب کم دقتی نشود. قانون جالب دیگر، تخصیص روزهای زوج به آقایان و روزهای فرد به خانم­ها است. جمعا شانزده نفر اینجا کار می کنند و دوره­ های آموزشی ساخت انگشتر و جواهرات زینتی هم در همین کارگاه­ها برگزار می شود. کسانی که دوره­ ها را با موفقیت سپری کنند می­توانند یکی از تامین­ کنندگان یاقوت کویر باشند. برنامه ی  شرکت، دستیابی به توان تولید روزانه حداکثر 50 انگشتر با استفاده از ظرفیت کارگاه ­های خانگی و کارآموزان دوره های آموزشی است.

یاقوت کویر، از میراث فرهنگی پروانه تولید کارگاه صنایع دستی و مجوز مجموعه­ داری (موزه) دارد. چند مجوز دیگر هم مثل پروانه اشتغال به کار حرفه­ ای مهندسی معدن از وزارت کار و امور اجتماعی، پروانه تاسیس آموزشگاه فنی و حرفه ­ای، پروانه فنی و مهندسی و مرکز پژوهش های صنعتی و معدنی برایش صادر شده است.

بالاتر از کارگاهِ چند کاره و موزه، طبقه اداری شرکت است. مهندس فراهانی اسم شرکت را _ با الهام از وجود حضرت فاطمه معصومه علیها السلام در قم_  یاقوت کویر گذاشته و برند بین­ المللی اش را هم " روبیسه " انتخاب کرده است.

یکی از فعالیت هایی که طبقه اداری انجام می شود، خدمات مشاوره­ است؛ یعنی چند دکتر و مهندس، مشاوره اکتشاف و بهره­ برداری از معدن می دهند. دوره ­های آموزشی ژئوتوریسم (زمین­گردی) هم اینجا، برنامه ریزی و هدایت می شوند که تا به حال  منجر به طراحی چند برنامه احداث سایت­ های  ژئوتوریسم _ به سفارش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سرمایه­ گذاران بخش خصوصی _ شده است.آخرین موردش طرح -در دست مطالعه- راه­ اندازی سایت  ژئوتوریسم در یکی از معادن قدیمی معدنی اطراف قم است.

در این طبقه علاوه بر خدمات آموزشی و مشاوره ­ای، خط تجاری شرکت با فروش انواع محصولات ساخته شده از سنگ­های قیمتی و نیمه­ قیمتی شامل (گردن­بند و دست­بند، جواهرات و زینت­ آلات، مجسمه­ه ای سنگی و تابلوهای خط ­نوشته سنگی) دنبال می شود که عموما به صورت تک و بنا به سفارش مشتری ساخته می ­شوند.

جالب است که محصول نهایی را با کارت اصالت و در جعبه های نفیس خاتم کاری اصفهان بسته بندی و ارسال می کنند. این کارت، حاوی مشخصات محصول و شرکت یاقوت کویر -به عنوان سازنده- می­ باشد و اصالت آن با مهر برجسته به تایید شرکت رسیده است.

 

از اینجا به بعد، ماجرای یاقوت کویر، در دستان مشتری ها ادامه پیدا می کند!